اسیدوز چیست؟ علائم و عوامل خطرساز
اسیدوز یا acidosis زمانی رخ می‌دهد که مایعات بدن شما حاوی اسید بیش از حد باشند. این وضعیت می‌تواند به دلیل مشکلات ریه‌ای یا کلیوی باشد که باعث تجمع CO2 یا اسیدهای متابولیک در خون می‌شوند. اسیدوز ممکن است علائمی مانند خستگی، سرگیجه، تنفس سریع، تهوع و ضعف عضلانی داشته باشد. برای تشخیص اسیدوز، آزمایش خون گرفته می‌شود تا pH خون را اندازه‌گیری کند. درمان اسیدوز بستگی به علت آن دارد و ممکن است شامل تزریق سرم، داروهای کلیوی، انسولین و گلوکز باشد. اسیدوز می‌تواند عوارض جدی مانند کما، شوک و حتی مرگ را به همراه داشته باشد.
پیشگیری از اسیدوز بستگی به نوع و علت آن دارد. برای کاهش خطر بروز اسیدوز تنفسی می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
- داروهای آرام‌بخش را طبق نسخه پزشک مصرف کنید و هرگز آن‌ها را با الکل مصرف نکنید.
- سیگار را ترک کنید.
- در صورت داشتن شرایط تنفسی مزمن، به پزشک مراجعه کنید و درمان مناسب را دنبال کنید.
- وزن سالم خود را حفظ کنید.
برای کاهش خطر بروز اسیدوز متابولیک می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
- در صورت داشتن دیابت، قند خون خود را کنترل کنید و انسولین یا داروهای مصرفی خود را به موقع بخورید.
- در صورت داشتن نارسایی کلیه، به پزشک مراجعه کنید و درمان مناسب را دنبال کنید.
- از مصرف بیش از حد الکل خودداری کنید.
- از استفراغ یا اسهال شدید جلوگیری کنید و در صورت بروز آن، مایعات و الکترولیت‌های لازم را جبران کنید.
اسیدوز تنفسی و متابولیک دو نوع اسیدوز هستند که علت و درمان آن‌ها متفاوت است. اسیدوز تنفسی زمانی رخ می‌دهد که دی‌اکسید کربن زیادی در بدن تجمع می‌یابد و ریه‌ها نتوانند آن را به خارج دفع کنند. این وضعیت ممکن است به دلیل شرایط مزمن تنفسی، آسیب به قفسه سینه، چاقی، سوء استفاده از داروهای آرام‌بخش یا الکل، ضعف عضلانی یا مشکلات سیستم عصبی باشد. درمان اسیدوز تنفسی شامل تصحیح علت اولیه و افزایش تهوئه ریه‌ها با اکسیژن درمانی یا تهوئه مکانیکی است.
اسیدوز متابولیک زمانی رخ می‌دهد که کلیه‌ها نتوانند اسید کافی را از بین ببرند یا زمانی که مقدار زیادی باز را از بین ببرند. این وضعیت ممکن است به دلیل نارسایی کلیه، کتواسیدوز دیابتی، اسیدوز لاکتیک، مصرف برخی داروها یا سموم، اسیدوز توبولار کلیه، فرار باز گوارشی باشد. درمان اسیدوز متابولیک شامل تصحیح علت اولیه و تعادل pH خون با بایکربنات وریدی است.
برای سنجش PH خون، معمولاً یک آزمایش به نام گاز خون انجام می‌شود. در این آزمایش، نمونه‌ای از خون شریانی با یک سرنگ گرفته می‌شود و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. در آزمایشگاه، میزان اکسیژن، دی‌اکسید کربن و بیکربنات خون اندازه‌گیری می‌شود و با استفاده از یک فرمول ریاضی، PH خون محاسبه می‌شود. PH خون بین ۷/۳۵ تا ۷/۴۵ قلیایی است.
تست PH خون در منزل به اندازه تست در مطب پزشک دقیق نخواهد بود. تست کاغذ لیتموس PH ادرار نمی‌تواند سطح PH خون را نشان دهد، اما نشان می‌دهد که چیزی در بدن شما نامتعادل است.
علائم و نشانه های اسیدوز
اسیدوز و آلکالوز دو نوع اختلال در تعادل اسید-باز بدن هستند که می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند. علائم و نشانه‌های این دو حالت ممکن است متفاوت باشند، اما برخی از آن‌ها عبارتند از:
- اسیدوز تنفسی: زمانی رخ می‌دهد که دی‌اکسید کربن در خون بیش از حد زیاد شود. علائم آن می‌تواند شامل سرگیجه، تنفس سریع و سطحی، خستگی، سردرد و کاهش هوشیاری باشد.
- اسیدوز متابولیک: زمانی رخ می‌دهد که بیکربنات در خون بیش از حد کم شود. علائم آن می‌تواند شامل تنفس عمیق و ناهماهنگ، تهوع، استفراغ، اسپاسم عضلانی، ضعف و کما باشد.
- آلکالوز تنفسی: زمانی رخ می‌دهد که دی‌اکسید کربن در خون بیش از حد کم شود. علائم آن می‌تواند شامل تحریک پذیری عصبی، لرزش دست، تشنج، سردرد و گیجی باشد.
- آلکالوز متابولیک: زمانی رخ می‌دهد که بیکربنات در خون بیش از حد زیاد شود. علائم آن می‌تواند شامل بی حسی، سرگیجه، تپش قلب، تهوع، استفراغ و کاهش فشار خون باشد.
برای تشخیص دقیق نوع و علت اسیدوز یا آلکالوز لازم است به پزشک مراجعه کنید و تست‌های خون و ادرار انجام دهید. درمان نیز بستگی به شرایط هر بیمار دارد و ممکن است شامل تغذیه مناسب، داروهای تعادل بخش به pH خون یا در صورت لزوم تزریق سرم باشد.
عوامل خطر ساز برای اسیدوز و آلکالوز
- اسیدوز تنفسی: عوامل خطر ساز می‌توانند شامل آسیب به قفسه سینه، مشکلات سیستم عصبی، استفاده بیش از حد از الکل یا آسپرین، بودن در ارتفاع بالا، بیماری‌های ریه یا کبد و چاقی باشند.
- اسیدوز متابولیک: عوامل خطر ساز می‌توانند شامل نارسایی کلیه، دیابت، استفراغ شدید، سپسیس، مصرف برخی داروها یا مواد سمی و رژیم غذایی پرچرب باشند.
- آلکالوز تنفسی: عوامل خطر ساز می‌توانند شامل تنفس زیاد و سریع به دلایل مختلف مانند اضطراب، تب، صعود به ارتفاعات و مننژیت باشند.
- آلکالوز متابولیک: عوامل خطر ساز می‌توانند شامل استفراغ، کم آبی، هایپرآلدسترونیسم، مصرف دیورتیک‌ها، داروهای قلیایی یا نوشابه‌های پایه‌ای باشند.
تست تشخیص اسیدوز
تست تشخیص اسیدوز شامل بررسی گازهای خون و الکترولیت‌ها است. گازهای خون شامل PO2 (میزان اکسیژن موجود در خون) و PCO2 (میزان دی‌اکسید کربن موجود در خون) هستند که با اندازه‌گیری آن‌ها میزان بیکربنات (HCO3) خون محاسبه می‌شود. الکترولیت‌ها شامل Na (سدیم)، K (پتاسیم)، CL (کلراید) و بیکربنات (HCO3) هستند که سطح مایعات بدن، غلظت الکترولیت‌ها و بالانس اسید و باز را نشان می‌دهند. این آزمایش‌ها با گرفتن نمونه خون از رگ شما انجام می‌شوند.
اسیدوز چه زمانی رخ می دهد
اسیدوز زمانی رخ می‌دهد که مایعات بدن شما بیش از حد اسید داشته باشند و pH خون شما کاهش یابد. اسیدوز می‌تواند به دو نوع تنفسی و متابولیک باشد. اسیدوز تنفسی زمانی اتفاق می‌افتد که ریه‌ها نتوانند CO2 را به درستی از بدن خارج کنند و باعث تجمع اسید کربنیک در خون شوند. علل این نوع اسیدوز می‌توانند شامل شرایط مزمن راه هوایی، آسیب به قفسه سینه، چاقی، استفاده نادرست از آرام‌بخش، الکل یا مواد مخدر و مشکلات سیستم عصبی باشند. اسیدوز متابولیک زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها نتوانند اسید کافی را دفع کنند یا بدن شما اسید زیادی تولید یا دریافت کند. علل این نوع اسیدوز می‌توانند شامل نارسایی کلیه، دیابت، سپسیس، استفراغ، اسهال، مصرف برخی داروها و… باشند.
ممنونم از اطلاعات خوبتون
درمان قطعی داره یا فقط باید کنترل بشه ؟